Poljoprivreda i preduzetništvo realne šanse za razvoj

Verovatno da bi razvijenije zemlje punu privrednu pažnju usmerile ka opštini koja, poput Varvarina, ima na svojoj teritoriji dragocene razvojne potencijale, od poljoprivrednih, preko turističkih i istorijsko – kulturnih znamenitosti do realnih personalnih kapaciteta.

Agrarna aktivnost rasprostranjena je po više osnova. Prema podacima Regionalne privredne komore Kruševac, ukupno korišćeno zemljište iznosi 10.384 hektara, oranice i bašte zauzimaju 8.852 hektara.

U Varvarinu je pod voćnjacima 476, vinogradima 354, a livade i pašnjaci čine 477 hektara. Interesantno je da je vinova loza prisutna dvostruko više na zemljištu ove opštine u odnosu na Ćićevac (125 ha), a pod vinogradima je i značajno više zemljišta u odnosu na opštinu Brus – 242 ha.

U Službi za poljoprivredu opštine Varvarin napominju da su izdvajanja za agrar iz budžeta značajna.

“Samo je za 2015.godinu bilo opredeljno 13 miliona dinara i to za osiguranje poljoprivredne proizvodnje, nabavku raketa za protivgradnu zaštitu, subvencije za podizanje voćnih zasada i nabavku priplodnih grla u svinjarstvu i govedarstvu, kao i za subvencije koje se odnose na nabavku poljopivredne mehanizacije” – iznosi za CINK dipl.inž.polj. Zoran Branković, samostalni stručni saradnik Službe za poljoprivredu.

Rukovodstvo opštine veruje da je usled gašenja radnih mesta i kolapsa privredne tranzicije i konkretne transformacije društvenog i državnog kapitala, agrar najperspektivniji ekonomski kapacitet.

“Odredili smo poljoprivredu u Strategiji lokalnog održivog razvoja kao prioritet, stavili smo akcenat na proizvodnju i preradu poljopivrednih proiizvoda i iskreno verujem da imamo još potencijala za razvoj pre svega voćarstva i povrtarstva” – napominje za CINK Zoran Milenković, predsednik opštine. “Oko 70 posto meštana se bavi poljopivredom. I mladi ljudi prepoznaju šansu, shvataju da mogu solidno da žive od te proizvodnje i prerade”.

Iako brinu plasman proizvoda i otkupna cena, više sagovornika CINK-a koji su uključeni u poljoprivredu napominje da ekonomska računica postoji. Savremenim pristupom obradi zemlje samo se na uzgajanju jagoda na jednom hektaru može ostvariti čista zarada od 10.000 evra. Ipak, investicije u moderan sistem navodnjavanja i uzgoj nisu zanemarljivi.

U opšini uveravaju da osim za lokalni živalj i potencijalni investitori sa strane mogu dobiti olakšice, prostor, radnu snagu i neophodnu logistiku za potrebe posla.

“Imamo industrijsku zonu na potezu Varvarin – Bačina, sa kompletnom infrastrukturom, iako te parcele nisu u državnom, odnosno u opštinskom vlasništvu” – napominje prvi čovek opštine. “ Uprkos tome, ulagači mogu da otkupe parcele na način na koji je to uradio vlasnik “Varvarin voća”, na primer. I za privrednike u metalnoj industriji ima prostora. Obezbeđeni su voda, kanalizacija, gas. Naša administracija je u obavezi da sve potrebne dozvole obezbedi na vreme, kao što to i zakon nalaže. I tu radimo brzo. Poslednji primer je Fabrika za proizvodnju peleta, koja je upotrebnu dozvolu dobila vrlo brzo.”

Posvećenost energetskoj efikasnosti i obnovljivim izvorima energije jedna je od prednosti za moguće ulagače, kojima se nudi i baza podataka javnog osvetljenja, uspostavljen sistem energetskog menadžmenta, kao i više opštinskih odluka i planska dokumenta koja se odnose na važnu oblast za poslovanje.

Verovatno najupečatljiviji potencijal opštine su kapaciteti u ljudstvu. Odbornici Skupštine usvojili su Lokalni akcioni plan zapošljavanja za 2015. godinu kojim je predviđeno izdvajanje sredstava u iznosu od pet miliona dinara radi realizacije programa samozapošljavanja, javnih radova, stručne prakse i sticanja praktičnih znanja.

U Nacionalnoj službi za zapošljavanje napominju da je odlukom nadležnog ministarstva odboreno učešće još 6,6 miliona dinara iz budžeta Republike Srbije za ove namene.

“Do danas je zaključeno 10 ugovora za samozapošljavanje u iznosu od 1,6 miliona dinara, četiri ugovora za četiri lica za sticanje praktičnih znanja u iznosu od 882.249 dinara, 12 ugovora za zapošljavanje 133 lica na javnim radovima za šta je utrošeno 8,8 milion dinara, što ptedstavlja ispunjenje planiranih kvota za 2015.godinu” – podvlači za CINK Predrag Marković, direktor kruševačke filijale NSZ.

Turistička eksplotacija prirode i istorije, međutim, u opštini je vrlo skromna, kao što je naznačeno u prvom delu istraživačkog teksta. Prema informacijama do kojih je došao CINK, varvarinski kraj je ove godine objektivno bio ozbiljnije istaknut samo u šestodnevnom programu “Kruševac i neposredna okolina”, gde je našao mesto u poslednjem danu posebne ponude Turističke organizacije Kruševac i akcije “Letujmo u Srbiji”. Turisti su nakon obilaska Lazarevog grada, manastira i Ribarske Banje, Bagdale, Južne Morave sa Stalaćkom klisurom, Jastrepca i Bele vode mogli da upoznaju manastir Svetog Luke u Bošnjanu.

“Manastir posvećen apostolu Luki je prema narodnom predanju za vreme kneza Lazara verovatno i osnovan. Istorijski izvori navode da je realna pretposuavka, budući da pisanih tragova nema, da je crkvište izgrađeno na teritoriji koju je srednjevekovni knez Ravaničkom poveljom darovao svojoj zadužbini, istoimenom manstiru”-navode u opštini.

Varvarinskom turizimu, međutim, radi razvoja potencijala neophodna je agresivnija ponuda kroz lokalnu inicijativu.

Ostaci graditeljskih objekata od praistorije, preko antike i srednjekovlja i novog veka mogu biti atraktivni naučnicima i turistima, a đačke eksurzije mogu “skrenuti” sa ustaljene rute od Pojata ka Kruševcu iz pravca Ćićevca ka ovoj opštini kako bi se upoznale sa vrednim spomenicima (Kneževa vodenica, Crkva Svete Bogorodice, zadužbina Miloša Obrenovića sa grobnicom kneza Mileta Radojkovića, spomenik Jovi Kursuli).

Nekropola u selu Obrež, temelji rimske građevine “vila rustika” u selu Bačina, pokretni nalazi u Bošnjanu i u Varvarinu mogu biti deo zvanične turističke ponude. Selo Maskare, poznato o ružama, krije ranovizantijsko utvrđenje iz šestog veka na koje su više puta obraćali pažnju stručnjaci Arheološkog instituta u Beogradu i Narodnog muzeja u Kruševcu.

Sistematska istraživanja lokaliteta Bedem, koji je smešten na više stotina metara od Zapadne Morave i nedaleko od priključka Južnoj Moravi započeta su 2008.godine i nastavljena u jesen 2010.godine.

“Od značajnih otkrića je velika trobrodna ranovizantijska bazilika, nažalost, sačuvana samo u temeljima“ – napominju stručnjaci Narodnog muzeja. „Interesantni su i slojevi praistorije, kulturni horizonti iz 10. veka. Kopanjem se došlo i do ostataka poluzemunice sa ognjištem i keltske jame. Arheolozi ovaj lokalitet definišu kao redak tip nizijske fortifikacije ovog perioda“.

Temnić (Donji Levač) i istorija koja se odnosi na vreme kralja Milutina praktično se u varvarinskom kraju sami nude za istraživanje. Zgodna preporuka mogu biti i znameniti svetski putopisci koji nisu prilikom putešestvija kroz balkanske zemlje propustili da obiđu varvarinski kraj. Tako o temnićkoj sredini govori Oto Ferdinad Dubislav u delu “Putovanje po Srbiji 1829” i putopisac Bertrandon de la Brokijer 1433.godine.

“Brežuljkasto zemljište na drugoj strani Kalenićke reke zove se Temnić, a svoje ime dobilo je prema predanju, tako što je knez Lazar, obilazeći svoje rudnike na visovima Juhora, video taj predeo obavijen gustom mlagom i uzviknuo – ala je tamnić” – zapisao je Feliks Kanic.

U praksi, svi privredni potencijali predstavljeni kroz istraživanje CINK-a mogu biti prezentovani u okviru individualne i kolektivne ponude. Članstvom u različitim asocijacijama nudi se mogućnost za promociju više kapaciteta Varvarina. Opština se otuda uključila u rad više organizacija. Jedna od poslednjih je i Agencija za regionalni razvoj Rasinskog okruga osnovana decembra 2013.godine sa idejom da podrži privredne subjekte, unapredi međuopštinsku saradnju, razvoj ljudskih resursa i unapređenje kapaciteta lokalnih i regionalnih institucija kako bi stimulisala društveno – ekonomski razvoj.

U ovoj Agenciji navode da privednici iz Varvarina za sada najviše koriste usluge pružanja informacija o programima podrške koje sprovode Ministarstvo privrede i Nacionalna agencija za regionalni razvoj sa mrežom akreditovanih razvojnih agencija. ARRRO je za privredne subjekte iz ove opštine organizovala promociju tih programa na kojoj je prisustvovalo 15-ak predstavnika MSP i preduzetnika.

“Po našim procenama, privredni potencijal u opštini Varvarin je razvoj prehrambene industrije, tj. prerada poljoprivrednih proizvoda, s obzirom na to da se veliki deo stanovništva bavi primarnom poljoprivrednom proizvodnjom, a pre svega povrtarstvom i voćarstvom“ – ocenjuje za CINK Vladan Nikolić, v.d.direktor ARRRO. „Takođe, potencijala ima i u oblasti lake industrije, a pre svega u drvo-prerađivačkoj delatnosti“.