Politički, ekonomski i društveni život u Srbiji su izuzetno centralizovani – najveći deo sredstava i aktivnosti sliva se u Beograd i nekoliko većih mesta.
Ali nije samo to problem – mreža opština je zastarela, odslikava Srbiju iz 1960-ih godina a ne današnjicu, a pored toga ne ispunjava neke zakonske preduslove, piše portal Talas.rs
Većina zemalja ima neku formu decentralizacije državnih aktivnosti na jedinice lokalne samouprave. Nivo samouprave može biti sužen ali i jako širok, kao što i teritorijalne jedinice mogu biti različite veličine, što sve zavisi od političkog sistema date zemlje.
Prema Zakonu o lokalnoj samoupravi, Republika Srbija lokalnu samoupravu prepoznaje preko opština i gradova, gde Grad Beograd ima posebni status. Zakon o teritorijalnoj organizaciji (Član 11) i Zakon o lokalnoj samoupravi (Član 18) navode da opštine moraju da imaju najmanje 10.000 stanovnika, uz izuzetak da nove opštine mogu da se osnuju i sa manjim brojem stanovnika ukoliko postoje posebni ekonomski, geografski ili istorijski razlozi, kao i da opštine osnovane pre donošenja tog zakona mogu da opstaju i sa manjim brojem stanovnika.
Trenutno u Srbiji postoji 145 lokalnih samouprava – 122 opštine i 23 grada. Podsetimo se da gradske opštine nisu deo lokalne samouprave u smislu zakona, jer njih uspostavljaju svojim statustima sami gradovi.
Zakonske odredbe daju dovoljno opravdanje da se o mreži lokalnih samouprava uopšte ne razmišlja, iako su decenije negativnog prirodnog priraštaja, i mnogo važnije, iseljavanja stanovništva u gradove ili inostranstvo, u potpunosti promenile sliku na terenu. Mreža opština danas odslikava situaciju iz 1960-ih godina, a ne trenutnu. Dok državnoj upravi odgovara da se ne menja ništa, jer svaka reforma ima i gubitnike koji mogu da se bune, niko ne postavlja pitanje koliko su ovako male opštine finansijski održive ili sposobne da pružaju moderne usluge svojim stanovnicima.
Najbolji primer je Crna Trava sa manje od 1.300 stanovnika, koja će imati opštinu sve dok svi njeni stanovnici ne budu u njoj zaposleni.
Prema procenama broja stanovnika koje radi Zavod za statistiku, danas ukupno 16 opština ima manje od zakonski propisanog minimuma stanovnika.
Pored toga, tu je i određeni broj opština čiji je broj stanovnika tek nešto iznad zadatog minimuma. Njih 18 je sa procenjenim brojem stanovnika ispod 12.000, a sve beleže negativna demografska kretanja, što znači da će u budućnosti imati manje stanovnika nego danas.
Ovakva slika pokazuje da je u Srbiji raspored opština zastareo i da ga je potrebno menjati da bi se izašlo u susret promenjenoj situaciji na terenu usled demografskih promena do kojih je došlo u proteklih nekoliko decenija. Zastarela mreža opština sve manje uspeva da zadovolji potrebe građana Srbije, a dovodi do povećanih troškova kroz dupliranje nepotrebne administracije. Zato je potrebno u nekim krajevima velike opštine podeliti na veći broj manjih, dok je neke potrebno spojiti sa susednim opštinama.
Naravno, pored toga treba težiti daljoj decentralizaciji zemlje time što će se deo nadležnosti (ali i prihodi) spustiti sa centralnog nivoa države na nivo gradova i opština. Jedan od primera jeste uvođenje sistema finansiranja osnovnog obrazovanja po učeniku – država bi sredstva koja zavise od broja upisanih đaka uplaćivala opštinama, dok bi se onda opštine starale o radu osnovnih škola na svojoj teritoriji. Ovo je samo jedna od ideja kako osnažiti lokalne samouprave i od njih učiniti pravo zastuponika interesa zajednice na lokalu, navodi se u tekstu na portalu Talas.rs
Comments are closed.