U poslednjih 50 godina broj stanovnika varvarinske opštine je smanjen za trećinu, a kroz seriju tekstova, u okviru projekta “Zašto rode zaobilaze Temnić?”, Centar za istraživačko novinarstvo i KruševacPress će pokušati da istraže uzroke i posledice ove zabrinjavajuće pojave.
Prema podacima Republičkog zavoda za statistiku iz popisa stanovništva 2011. godine na teritoriji Opštine Varvarin živi 17.966 stanovnika, 8.830 muškaraca i 9.136 žene.
Broj stanovnika varvarinske opštine se kontinuirano smanjuje još od 1953. godine. Na prvom popisu posle Drugog svetskog rata Varvarin je imao 26.088 stanovnika, pet godina kasnije 26.744, a već 1961. godine 26.423.
Lagani pad nataliteta se beleži 1971. godine (26.143) i 1981. godine (25.779), a već 1991. godine dolazi do zabrinjavajućeg pada na 23.821 stanovnika. Na popisu 2002. godine u Varvarinu i okolnim selima evidentirano je samo 20.122, a 2011. godine jedva 17.966 stanovnika.
Između dva popisa “izgube” više od 2.000 žitelja
Za 50 godina, od 1961. do 2011. godine Varvarin je „izgubio“ 8.457 stanovnika, što je smanjenje za skoro 30 odsto!
Procene Republičkog zavoda za statistiku, rađene 2014. godine, govore da se broj stanovnika u Opštini Varvarin i dalje smanjuje i da u ovoj komuni živi 17.349 žitelja. Od tog broja 3.997 je starije od 65 godina, a samo 2.203 mlađe od 14 godina. Prosečna starost Varvarinaca iznosi 45,6 godina.
Ukoliko se nastavi trend da se u periodu između popisa broj stanovnika varvarinske opštine smanjuje za 2.000 do 2.700 osoba to znači da će do 2041. godine u Varvarinu i okolnim selima živeti nešto malo više od 10.000 stanovnika!
– Imamo drastičan pad prirodnog priraštaja i to se primećuje, bez obzira na to što upisujemo, pre svega, decu koja su na svet došla u inostranstvu. Tokom 30-ih i 40-ih godina XX veka u proseku je na svet dolazilo od 150 do 200 novorođenčadi, a najviše sredinom 50-ih godina. Tako je 1955. godine upisano 267 dece, 1956. godine – 266 dece. Poslednjih godina situacija je značajno drugačija. U Varvarinu je 1989. godine upisano 50 beba, 1990. 45 beba, 1991. godine 46 beba, 1991. godine 47 koliko je upisano i 1995. godine. U poslednjih desetak godina situacija je još gora. Pre deset godina upisana je 41 beba, 2008. godine samo 23, 2009. godine 33, a 2010. godine 31 beba. – priča matičar Blagoje Blažić listajući matične knjige.
Problem Varvarina je i što nema jedinstvenu bazu podataka koja bi sadržala sve relevantne demografske podatke. Veliki broj parova se venčava u Kruševcu i Paraćinu, a žene iz varvarinske opštine se porađaju u Paraćinu, Kruševcu i Jagodini.
Područje Centralne Srbije, kojem pripada i Varvarin, je tokom turbulentnih devedesetih godina, između popisa 1991. i 2002. godine, napustilo skoro 400.000 ljudi. Oko 102.000 ljudi je otišlo u inostranstvo, dok se za 190.000 do 260.000 ljudi ne može precizno utvrditi kretanje.
U ovom periodu broj stanovnika u Opštini Varvarin je sa 23.821 smanjen na 20.122, ali je zato broj onih koji su na privremenom radu u inostranstvu povećan sa 2.140 na 3.215.
Opština Varvarin spada u one komune u kojima se broj stanovnika smanjuje u svim naseljima. Poređenjem podataka iz popisa 1991. i 2002. godine dolazimo do saznanja da je od 21 naselja u ovom periodu broj stanovnika smanjen u 20!
Jedino naselje u Opštini Varvarin koje je u poslednjih 50 godina beležilo rast broja stanovnika je središte komune. Sa 1.090 žitelja 1948. godine taj broj je stigao do 2.169 2011. godine. U poslednjih 20 godina Varvarin beleži blagi pad broja stanovnika, ali je on, u odnosu na druga naselja, prihvatljiv.
Odumiranje Gornjeg Temnića
Demografski problemi Opštine Varvarin najbolje se mogu ilustrovati kroz primer šest naselja Gornjeg Temnića gde se situacija može okarakterisati kao katastrofalna!
Ovaj kraj od 1953. godine kontinuirano beleži pad stanovništva: što zbog odseljavanja, što zbog negativne stope nataliteta.
Donji Krčin je najviše stanovnika imao 1953. godine, 723, a 2011. godine ostalo je samo 279, što je smanjenje dva i po puta! Gornji Krčin je 1961. godine brojao 351 žitelja, a pre pet godina je popisano 213.
U Toljevcu je 1961. godine registrovano 1.115 stanovnika, a 2011. godine samo 498. Mala Kruševica je sa 493 stanovnika 1948. godine spala na 244 na poslednjem popisu.
Pajkovac i Karanovac su posebna priča, jer je u periodu nakon Drugog svetskog rata broj stanovnika ovih naselja pao na trećinu. Karanovac je 1953. godine imao 929 stanovnika, a pre pet godina jedva 290! Od 1981. godine, dakle za samo 30 godina, broj žitelja ovog sela je prepolovljen! Pajkovac je nekada imao 386 stanovnika, a prema poslednjem popisu 136.
– Najmanje beba se rađa Gornjem Temniću. Od 106 beba rođenih u opštini prošle godine, samo je devet iz tog dela. To govore podaci. Najviše beba je u selima Varvarin i Obrež, odnosno u samom Varvarinu, kao i u selo Bošnjane. U Marenovu, Zalogovcu i Parcanu ima dosta staračkih domaćinstava. Za tri sela je jednostavno takvo stanje. – ističe Ivanka Milenković, rukovodilac Centra za socijalni rad u Varvarinu.
Grupi sela sa katastrofalnim demografskim pokazateljima treba dodati i Cernicu koja sada ima 186 stanovnika, a nekada je brojala 678. Za 60 godina broj žitelja je smanjen za zastrašujućih 3,8 puta! Takva smanjenja se obično beleže samo u krajevima koji su pogođeni ratnim sukobima ili razarajućim klimatskim promenama, što nije bio slučaj sa Gornjim Temnićem.
Situacija u Gornjem Temniću je najalarmantnija, ali nije ništa bolja ni u drugim delovima opštine. Broj žitelja Maskara je u poslednjih šest decenija prepolovljen, bogata Bačina je manja za trećinu žitelja u odnosu na 1953. godinu, a Zalogovac za skoro 40 odsto. I najveće naselje u opštini, Obrež, u poslednjih 30 godina ima sve manje stanovnika. Na popisu 1981. godine bilo ih je 4.221, a 2011. godine 3.062, što je za četvrtinu manje.
Comments are closed.